રિધ્ધિ દે સિધ્ધિ દે, અષ્ટ નવ નિધ્ધિ દે.
બંશ મેં વૃધ્ધિ દે બાકબાની,
હ્રદયમેં જ્ઞાન દે, ચિત્ત મેં ધ્યાન દે,
અભય વરદાન દે, શંભુરાની.
દુઃખ કો દુર કર , સુખ ભરપુર કર ,
આશ સંપૂણ કર દાસ જાની .
સજન સોં હીત દે , કુટુમ્બ સોં પ્રીત દે,
જંગ મેં જીત દે, શ્રી ભવાની.
હાસ્ય સપ્તરંગી.
શીવ પુરાણ
શ્રાવણ માસ હમણાં જ પુરો થયો, આખો મહિનો “ૐ નમઃ શીવાય “ કર્યા કર્યુ, શીવજી મનમાં જ છવાઈ ગયા. કોઈ કામ હતું નહી એટલે આરામથી સોફા પર બેઠી હતી અને અચાનક દીવાસ્વપ્નમાં ખોવાઈ ગઈ, અને લો વળી આજે મને શીવજી દીવાસ્વપ્નમાં દેખાયા.હું તો જોઈને બસ ગાંડી ઘેલી થઈ ગઈ ! શીવજી મંદિરમાં નહી અને મંદિરના ઓટલે બહાર બેઠા છે ! માનવા તૈયાર નહી, હાથમાં ચુટલી ખણી દર્દ થયુ, હા સાચેજ શીવજી બેઠા છે.દોડતી ગઈ, દંડવત પ્રણામ કર્યા. મેં કહ્યુ પ્રભુ મને આશિર્વાદ આપો.
શીવજી – “ આજે હું આશિર્વાદ આપવાના મુડમાં નથી. “
પ્રભુ આજે મારા ભાગ્ય જાગ્યા છે અને મને તમારા દર્શન થયા વારંવાર આવો લાવ્હો ક્યાંથી મળવાનો છે.મારી વિનંતી છે મને આશિર્વાદ આપો.
શીવજી – “ તૂં કઈ ભાષા સમજીશ ? એક વખત ના પાડીને, જા મારો જીવ ના ખાઈશ મને શાંતિથી અહિયાં બેસવા દે.શીવજી ધીમેથી બોલ્યા, મંદિરની અંદર શાંતિ નહી આજે બહાર બેઠો તો પણ શાંતિ નહી, લોકો મારુ માથુ ખાયા કરે છે.
કેમ પ્રભુ શું થયું ?મેં સવાલ કર્યો, પ્રભુ આપ તો હમેશાં પ્રસન્ન ચિત્ત હોય, આજે વિચારોમાં ખોવાયેલા ચિંતિત દેખાવ છો.
શીવજી – “ હા બેન વિચારોમાં જ છું “
બેન કહી છે ને , આવતે વર્ષે રાખડી ચોક્ક્સ બાંધીશ.મારા તો ભાગ્ય ખુલી ગયાં, શીવજીએ મને બેન કહી ! હું તો મારા જ રોદડાં રડ્યા કરુ છું, હા તો આપણે ક્યા હતાં ! શું થયુ ભગવાન ? આપ તો ચુટકીમાં દુખ ભગાડો
શીવજી – “ હું ભક્તોના દુખ ભગાડુ મારા કોણ ભગાડે ?
પ્રભુ આપ તો હમેશાં સમાધી અવસ્થામાં, સંન્યાસી જેવુ જીવન, આપને સંસારી જેવાં દુખ ક્યાં હોય ?
શીવજી –“ શ્રાવણ માસમાં આખો મહિનો લોકો મને શાંતિથી રહેવા ક્યાં દે છે ? સવાર સવારમાં દુધ અને પાણીની વર્ષા ! એ લોકોને ક્યારેય વિચાર આવે મને પણ સતત દુધ-પાણીની વર્ષાથી ગુંગ્ણામણ થાય.શરદી થઈ જાય !આરતીના વાજીન્ત્રોના અવાજથી કાન ફુટી જાય છે, તો વળી મારા પર ભસ્મોના ઢગલા, લોકોનો શોર બકોર, હું શાંતિ પ્રિય, મને શોર બકોર ના ગમે એટલે તો મારા બે નિવાસ સ્થાન , એક કૈલાસ અને બીજુ સ્મસાનમાં રહુ છું જેથી ત્યાં કોઈ આવવાની હિંમત ના કરે, કોઈની ઘાઈ નહી,મને શાંતિથી રહેવા દે. અને એક વાત ચોખ્ખી કરું, કેમ મારે સંસાર નથી ? મારી પત્ની છે, સંતાન છે. મારો સંસાર નિરાલો છે, પરંતુ અમે દેવી દેવતા, ભગવાન, પ્રભુ, ઈશ્વર જે કહો તે, માટે તમારા જેવુ જીવન નહી, અમારે તો સંસારીની સેવામાં જ જીવન વીતાવવાનુ. મારો પુરો પરિવાર પૃથ્વીના જીવોની સેવામાં વ્યસ્ત હોય છે.તમારે ઘરની જ ચિંતા, મારા પરિવારને આખા જગતની ચિંતા !
લોકોએ એક મહિનો મારુ માથુ ખાધુ, હવે મારા પુત્રનુ માથુ ખાશે, પછી મારી હનીનુ માથુ ખાશે, હુ ચિંતા ના કરું તો શું કરું ? મારા પરિવારને લોકો શાંતિથી રહેવા દેતા નથી.પાછી જાત જાતની માગણી ! આપવું તો કેટલું આપવું ? લાયકાત પ્રમાણે આપીએ વધારાનુ ક્યાંથી લાવવું ? શ્રાવણ માસમાં જ જાણે હું ભક્ત પર મહેરબાની કરું છું, આ માસમાં જ લોકો ગાંડા ઘેલા થઈને આડેધડ દુધ-પાણીની બરબાદી કરે છે.એક ટાણા ઉપવાસ ! અરે હા ઉપવાસમાં મેવા-મિઠાઈ, જાત જાતના ફરાળી વ્યંજનો બનાવીને આરોગતા ભક્તો પર તો મને દયા જ આવે છે.ફક્ત શ્રાવણ માસ જ શીવજી માટે છે, બીજા મહિનામાં મારી પૂજા-આરાધના કેમ નહી ? આખુ વર્ષ મને કોણ યાદ કરે છે ? શ્રાવણમાં જ મને પુજનારાને મારા ભક્ત કેવી રીતે કહેવાય ? હવે પાછી ગણેશ ચતુર્થી છે, દશ દિવસ લોકો મારા દિકરાને લાડુનો ભોગ ધરાવીને એટલા બધા લાડુ ખવડાવશે ! એમ વિચારશે પણ નહી મારો દિકરો વધારે પડતા લાડવા ખાઈને બિમાર થઈ જશે ! મને મારા દિકરાની ચિંતા થાય લોકોને થોડી થવાની છે. ચાલ છોડ લોકોની વાત , તૂ શ્રાવણ માસમાં બહુ દેખાતી ન હતી અને આજે કેમ આવી ?”
શું કરુ પ્રભુ ? મંદિરમાં કેટલી બધી ગીર્દી, અભિષેક કરતાં પણ એક બીજાના લોટા અથડાય, ધ્યાન આપના ઉપર નહી પરંતુ એક બીજાના લોટા ઉપર, મને તો બીક લાગે રખેને લોટો હાથમાંથી પડે અને આપને વાગે, આપ તો અતિ ક્રોધીત ! ગુસ્સામાં પેલા રતિના પતિને બાળીને ભસ્મ કરી નાખ્યો એમ ભસ્મ કરી નાખો તો !
શીવજીએ હાસ્ય વેર્યુ
પ્રભુ તમને હસવુ આવે છે, પણ અમે તો માનવ જાત બીક લાગે જ ને ? પ્રભુ એક સવાલ કરુ ગુસ્સે નહી થાવ ને ?
શીવજી – “ કેટલા સવાલ ! પુછ જે પુછવુ હોય તે “
આપ તો ભોલેનાથ દયાળુ છો , તમારા જ પુત્ર ગણેશજીનુ માથુ કાપી નાખ્યુ ! આટલો બધો ક્રોધ શું કામ ?
શીવજી – “ મેં મારા પુત્રનુ માથુ કાપી નાખ્યુ હોય એમ તને સાચુ લાગે છે ?અને ક્યાં મનુષ્યનુ શરીર અને ક્યાં હાથીનુ શરીર ! માણસના શરીર પર હાથીનુ માથુ ફીટ થાય ખરું ? મારુ કામ છે સંસારની રક્ષા કરવાનુ વગર કારણે હું શુ કામ કોઈને મારુ ? લખનારે લખી નાખ્યુ, જો કહુ, લેખક પોતેજ તે વખતે ગુસ્સામાં હશે તેણેજ તેની કલમથી મારા પુત્રનુ માથુ કાપી નાખ્યુ અને નામ મારુ આપે છે, શીવજીએ પુત્રનુ માથુ કાપી નાખ્યુ, लीखने वाले दिवाने पढने वाले भी दिवाने ! હુ તો અંતરયામી છુ મને ખબર ના હોય આ મારો જ પુત્ર છે. મેં મારા પુત્ર ગણેશના મગજમાં જે કુમતિ હતી તે દુર કરીને સુમતિ આપી. તેની બુધ્ધિમાં ફેરફાર કર્યો, તેને સારા વિચરો માટે સદબુધ્ધિ આપી હતી.હાથી બુધ્ધિશાળી પ્રાણી છે માટે લેખકે ફક્ત તુલના કરી છે બીજું કાંઈ નહી.”
હા હવે મને સમજાયુ,પ્રભુ મા જગદ્મા શું કરે છે ? મઝામાં છે ને ?
શીવજી – હા મારી હનીને પણ ક્યાં શાંતિ છે, નવરાત્રી નજીક આવી રહી છે,થોડા વખત પછી ધરતી પર વિચરણ કરવા નીકળવાનુ છે માટે તેના અસ્ત્ર શસ્ત્ર તૈયાર કરવામાં બીઝી છે, શસ્ત્રોને ધાર કાઢીને ચમકાવી રહી છે.તેની સવારી વાઘ તેને પણ વીટામીન્સ અને મેવા ખવડાવીને તાજો માજો મજબુત બનાવી રહી છે.
હે પ્રભુ તમે મને બેન કહી છે એટલે બીજો એક સવાલ પુછવાની હિમંત કરુ છુ, આપ ગુસ્સે નહી થાવ ને ? આપની અંગત જીંદગીમાં મારે માથુ મારવું ના જોઈએ છતાં પણ પુછ્યા વીના રહેવાતુ નથી.અમે સંસારી જીવ છીએ પતિ પત્ની ઝઘડા કરે, પત્ની પતિનુ માને નહી એમ તમારે પણ હોય ?
શીવજી – “ મારી હની તો બહુ દયાળુ છે, પરંતુ સ્ત્રી હઠ ખરી, સ્ત્રી હઠને કારણ તેણે દુખ વેઠ્યાં છે. મને પણ દુખ થયું છે, કેટલી ના પાડી છતાં પણ શ્રી રામજી ઈશ્વર છે કે નહી એમ તેમના પર શંકા જતાં તેમની પરિક્ષા કરવા નીકળ્યાં, મારુ સાંભળ્યુ નહી.
હેં પ્રભુ તમારે પણ સુખ-દુખ હોય ?
હા હ્રદય છે એટલે સુખ-દુખની લાગણી તો થાય જ ને, અમને લાગણીને વશમાં કરતાં આવડે, તમને નહી એટલો જ ફરક છે. “
પ્રભુ કૈલાસ ઉપર આપને ઠંડી નથી લાગતી ?
શીવજી – “ મૃગચર્મ અને વાઘચર્મ , અંગે ભસ્મ,ગળામાં સર્પ,માથે ચંન્દ્ર,ગંગાજી,મારો નંદી, ગળામાં વિષ, વગેરે આટલી મોટી ટોળકી મારી સાથે જ રહેતાં હોય પછી ઠંડી કેવી !
ઓહો ! હો ! હો ! શીવજી આપના અદભુત, અતિ સુંદર, ભવ્ય દર્શન ! દુનિયાને કેટલુ બધુ જ્ઞાન કરાવે છે, એક એક વસ્તુ જીવનના મર્મ સમજાવે છે. હે ભોલેનાથ આપનુ જીવન નિરાલુ ! આપનુ સૌન્દર્ય નિરાલુ ! વાહ ભોલેનાથ, આપ ગુસ્સે જલ્દી થઈ જાવ અને પ્રસન્ન પણ જલ્દી થઈ જાવ, આપની લીલા અપંરમપાર ! હે પ્રભુ કોટિ કોટિ પ્રણામ.
સુંદર સ્વપ્ન માણી રહી હતી અને મારો પૌત્ર દોડતો આવ્યો, દાદી દાદી ! હું દીવાસ્વપ્નમાંથી જાગી, પૌત્રને બોલી બેટા દાદી સુંદર સ્વપ્ન જોતી હતી તેં મને જગાડી મુકી.
ૐ નમઃ શીવાય.
( આ લેખ નિર્દોશ આનંદ અને રમુજ માટે છે. )
ૐ ધીમીક ધીમીક ધીમ, ધીમીક ધીમીક ધીમ
નાચે ભોલા નાથ
બૃદંગ બોલે શીવ ૐ , શીવ ૐ – ૨
ડમરૂ બોલે હર હર ૐ – ૨
વીણા બોલે હરિ ૐ હરિ ૐ – ૨
નાચે ભોલા નાથ – ૩
ૐ ધીમીક ધીમીક ધીમ, ધીમીક ધીમીક ધીમ
નાચે ભોલા નાથ.
ગોસ્વામી તુલસીદાસજી ભક્તિની પરમ સીમાએ પહોચ્યા હતા. તેમનુ સંત હ્રદય પ્રભુના ગુણગાન ગાતાં દ્રવી ઉઠે છે.અહિયાં હનુમાન ચાલિસામાં પણ પ્રભુ પ્રેત્યેની તેમનો દ્રઢ વિશ્વાસ-આસ્થા, શ્રી રામ અને હનુમાનજી પ્રત્યેનો તેમનો પ્રેમ દેખાઈ આવે છે. તેમજ સાથે સાથે દરેક લાઈનમાં પ્રાર્થના, વિનંતિ,આજીજી અને દાસભાવ અને પ્રેમભાવ વર્તાય છે.સૌ પ્રથમ પોતાની અંદર રહેલ અવગુણો નિખાલસ ભાવથી રજુ કરે છે, ત્યાર બાદ ભગવાનના ગુણગાન કરે છે.તુલસીદાસજીના કંચન સમાન નિર્મળ હ્રદયના દર્શન આપણને થાય છે. ખુબજ ભક્તિભાવથી શ્રી હનુમાનજીના ગુણગાન ગાયા છે. અતિ સુંદર અદભુત રચના !
‘હનુમાન ચાલિસા’ એવી સ્તુતિ છે જે દરેક ઘર ઘરમાં નાના મોટા સૌ દરોજ તેનો પાઠ અવશ્ય કરે છે.
( આપણો આત્મા ચેતનમય છે, જ્યારે મન-બુધ્ધિ જડ છે. આત્માની અંદર મન-બુધ્ધિનુ પ્રતિબિંબ પડ્યુ માટે તે ચેતનવંતા બન્યા. આત્મા એ મન-બુધ્ધિનો અરિસો છે. આ અરિસા ઉપર મનના વિકારો રૂપી મેલ જામેલો છે, મન મલીન થયેલુ હોવાથી આત્મ સ્વરૂપ જોઈ નથી શકાતું. એટલે સૌ પ્રથમ તુલસીદાસજીએ મનનો મેલ સાફ કરવાની વાત કરી છે,મનની અંદર વિકારો ભરેલા હોય ત્યાં સુધી પ્રભુમાં ચિત્ત લાગે નહી,તુલસીદાજીએ કંચન સમાન નિર્મળ મન બનાવ્યુ હતું માટે જ ‘રામ ચરિત માનસ’ ‘રામાયણ’ મહાગ્રંથની રચના થઈ શકી. તુલસીદાસજી કહે છે મારુ મન સાફ કરીને પછી હરિના ગુણગાન કરીશ. )
દોહા
શ્રી ગુરુ ચરન સરોજ રજ, નીજ મનુ મુકુર સુધારી
બરનઉ રઘુબર બીમલ જસુ, જો દાયક ફલ ચારી
બુધ્ધિ હીન તનુ જાનિકે, સુમિરૌં પવન કુમાર
બલ બુધ્ધિ વિધ્યા દેહુ મોહિ, હરહુ ક્લેસ બિકાર.
અર્થાત
તુલસીદાસજી કહે છે, ભગવાનની ચરણરજ લઈને આ આત્મ રૂપી અરિસાને સાફ કરીશ, હું મારા મનનો મેલ ધોઈ મન શુધ્ધ કરીને પછીથી હું શ્રી સઘુવીરના સૌન્દર્યની મહિમા ગાઈશ, કે જેમણે જીવનના અતિ મહત્વના ધર્મ-અર્થ-કામ-મોક્ષનો મર્મ સમજાવીને તે માર્ગ પર ચાલવાનો આદેશ આપ્યો. હે પવન પુત્ર , હું અલ્પ બુધ્ધિનો છું,હું આપને પ્રાર્થના કરું છું , મને બુધ્ધિ હીન સમજીને આપ મને શક્તિ આપો, સદબુધ્ધિ અને જ્ઞાન આપો જેના થકી મારા વિકારો દુર કરીને જીવનમાં આવનાર દુખો દુર કરી શકું.
ચૌપાઈ
૧ – જય હનુમાન જ્ઞાન ગુન સાગર, જય કપીસ તિહું લોક ઉજાગર
હે હનુમાન આપની જય હો, આપ જ્ઞાનના સાગર છો, ગુણવાન છો,હે કપીશ્વર આપની જય હો, ત્રણેવ લોકમાં આપની કીર્તિ ફેલાયેલી છે, તે જગ જાહેર છે.
૨ – રામ દૂત અતુલિત બલધામા, અંજની પુત્ર પવન સુત નામા.
તુલસીદાસજીએ હનુમાનજીને પ્રાર્થના કરતાં તેમના માતા-પિતાને પણ યાદ કર્યા છે.
હે પવન પુત્ર ! હે અંજની નંદન ! હે રામના દૂત ! પુરા બ્રમ્હાંડમાં આપના જેવું કોઈ શક્તિશાળી નથી.
૩ – મહાબીર બિક્રમ બજરંગી, કુમતિ નિવાર સુમતિ કે સંગી.
હે બજરંગબલી ! આપ મહા શક્તિશાળી અને અપાર શૌર્ય અને હિંમતવાન છો, આપ બુરી શક્તિઓનો સામનો કરવા માટે શક્તિમાન છો,મારા મનની અંદર જે કુમતી રૂપી સેતાન છે તેને હાંકી કાઢવા માટે આપ જ સમર્થ છો.
૪ – કંચન બરન બિરાજ સુબેસા, કાનન કુંડલ કુંચિત કેશા
આપના અપાર તેજને કારણ આપનો સોનેરી વર્ણ અતિ તેજસ્વી દેખાય છે,આપનો સુંદર શણગાર ! કાનમાં સુંદર કુંડલ ! વાંકોડીયા વાળ ! હે હનુમાનજી આપ અતિ તેજસ્વી, સુંદર શોભાયમાન છો.આપના સ્વરૂપના દર્શન માત્રથી હ્રદય આનંદ આનંદ થઈ ઉઠે છે.
૫ – હાથ વજ્ર ઔ ધ્વજા બિરાજૈ, કાંધે મૂંજ જનેઉ સાજૈ
વજ્ર સમાન,શક્તિશાળી હાથમાં શ્રી રામની ધ્વજા શોભી રહી છે. પવિત્ર જનોઈ ખભા પર આપની શોભામાં ઓર વધારો કરી રહી છે
૬ – સંકર સુવન કેસરી નંદન, તેજ પ્રતાપ મહા જગ બંદન
દેવોના દેવ ભોલેનાથ શીવ શંકરભગવાનનો અવતાર, હે કેસરી નંદન , આખી દુનિયા, પુરો સંસાર આપની અગાધ શક્તિ અને આપનુ સૌન્દર્ય, આપની અપાર યશ-કીર્તિને વંદન કરે છે, સત સત પ્રણામ.
૭ – વિધ્યાવાન ગુની અતિ ચાતુર, રામ કાજ કરિબે કો આતુર
આપ અધિક પ્રતિભાશાળી,પ્રતાપી તેમજ ગુણવાન અને મહાન જ્ઞાની છો, હમેશાં શ્રી રામની સેવા કરવામાં આતુર શ્રી રામજીના સેવક શ્રી રામને સહાય કરી છે.આપે શ્રી રામની સહાય અને સેવા માટે અવતાર લીધો છે.
૮ – પ્રભુ ચરિત્ર સુનિબે કો રસિયા, રામ લખન સીતા મન બસિયા
શ્રી રામની મહિમા, ગાવામાં આપને રુચિ છે,તેમની કીર્તિ,તેમના સૌન્દર્યમાં આપને આકર્ષણ હોવાથી તેમના ગુંણગાન સાંભળવામાં અને ગાવામાં આપ હમેશાં તત્પર છો. આપ નિરંતર રામજીનુ સ્મરણ- ચિંતન કરો છો,શ્રી રામ, મા સીતા અને લક્ષ્મણ આપના હ્રદયમાં બિરાજમાન છે.
૯ – સુક્ષ્મ રૂપ ધરિ સિયહિં દિખાવા, બિકટ રૂપ ધરી લંક જરાવા
અશોકવાટીકામાં મા સીતાની સામે આપ એકદમ શુક્ષ્મ રૂપે પ્રગટ થયા.માની સામે આપ એક બાળક સ્વરૂપે પ્રગટ થઈને માતા પ્રત્યેનો આદરભાવ અને માતા પ્રત્યેનો પ્રેમ દર્શાવીને આપે સીતામાના હ્રદયમાં એક ખાસ જગ્યા બનાવી સીતામાનો પ્રેમ પામ્યા.જેણે સીતામાતાને દુખ આપ્યુ છે તેના પર ગુસ્સે થઈને લંકામાં આગ લગાડી હતી.ત્યારે આપે વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતુ.
૧૦ –ભીમ રૂપ ધરિ અસુર સંહારે, રામચંદ્ર કે કાજ સંવારે
આપે આપનુ ઉગ્ર, વિકરાળ સ્વરૂપ ધરીને રાક્ષસોનો સંહાર કરીને શ્રી રામજીને સહાય કરી.
૧૧ – લાય સજીવન લખન જિયાયે, શ્રી રઘુબીર હરષિ ઊર લાયે
લક્ષ્મણ માટે સંજીવની લાવીને લક્ષ્મણનો જીવ બચાવી જીવન દાન આપ્યુ, શ્રી રામજીના પ્રિય ભાઈને નવુ જીવનદાન પ્રાપ્ત થયું, શ્રી રામજીના હૈયામાં હર્ષ ઉલ્લાસ ભરી દીધો, રામજીનુ હ્રદય ખુશીયોથી ભરાઈ ગયું.
૧૨ – રઘુપતિ કીન્હી બહુત બડાઈ, તુમ મમ પ્રિય ભરતહિ સમ ભાઈ
હે અંજની નંદન, શ્રી રામે આપના ખુબજ ગુણગાન ગાયા, હે હનુમાન હું મારા ભાઈ ભરત જેટલો તમને પ્રેમ કરું છું.આમ શ્રી હનુમાનજીને શ્રી રામ અને સીતામાતા બંને તરફથી માતા-પિતાનો પ્રેમ પ્રાપ્ત થાય છે.
૧૩ – સહસ બદન તુમ્હારો જસ ગાવૈં, અસ કહી શ્રી પતિ કંઠ લગાવૈ
હે હનુમાન, હજારો લોકો હજારો મૉઢાથી, આપની મહિમા, આપની સુંદરતા,આપની યશ-કીર્તિની ગાથા ગાવામાં આવશે એમ કહીને શ્રી રામ હનુમાનજીને આલિંગન આપીને હ્રદયે લગાવે છે, અદભુત છે શ્રી રામ અને શ્રી હનુમાનજીનુ આ મિલન ! આ દ્રષ્ય, આ સ્વરૂપના દર્શન કરીને મનને શાંતિ મળે છે, જીવન ધન્ય બની જાય છે.
૧૪ –સનકાદિક બ્રહ્માદિ મુનીસા, નારદ સારદ સહિત અહિસા
સનત કુમારો, શૌનક આદી ૠષિ મુનિઓ, ભગવાન , બ્રહ્માજી વગેરે આપની પ્રસંસા કરીને સ્તુતિ કરશે, આપની ગાથા ગાશે.
૧૫ –જમ કુબેર દિગપાલ જહાં તે, કબિ કોબિદ કહિ સકે કહાં તે
આપ મહા પરાક્રમી,મહાબલી ગુણવાન છો, યમ, કુબેર,બધી દીશાના રક્ષકો, કવી,પંડિતો વગેરે પણ આપનુ વર્ણન કરી શકવા માટે અસમર્થ છે. આપનુ વર્ણન કોઈ કરી ન શકે.
૧૬ – તુમ ઉપકાર સુગ્રીવહિં કીન્હા, રામ મિલાય રાજ પદ દીન્હા
આપે સુગ્રીવની સહાય કરીને રામ સાથે ભેટો કરાવીને મદદ કરીને સુગ્રીવને તેનુ રાજ્ય પાછુ અપાવીને રાજા બનાવ્યો હતો. આપે સુગ્રીવને મોટી સહાય કરી હતી.
૧૭ –તુમ્હારો મંત્ર બિભીષન માના, લંકેશ્વર ભણ સબ જગ જાના
હે હનુમાનજી, એક સત્ય આખુ જગત જાણે છે, જગ જાહેર છે, આપની સલાહ વિભિષણે માની હતી આપની સલાહ પ્રમાણે વિભિષણ ચાલ્યા હતા, આપની મહેરબાની આપની દયાને લીધે જ વિભિષણ લંકાના રાજા બન્યા હતા.
૧૮ – જુગ સહસ જોજન પર ભાનૂ, લીલ્યો તાહી મધુર ફલ જાનૂ
સુર્ય, પૃથ્વીથી હજારો માઈલ દુર છે, ત્યાં પહોચતાં હજારો વર્ષ લાગે, સુર્ય આગનો ગોળો છે, આપ તેને એક મીઠુ ફળ સમજીને મૉઢામાં મુકી દીધો હતો તે પણ બાળ વયમાં ! આપ મહા શક્તિશાળી છો !
૧૯ – પ્રભુ મુદ્રિકા મેલિ મુખ માહીં,જલધિ લાંધી ગયે અચરજ નાહીં
શ્રી રામજીનો સંદેશ માતા સીતાને પહોચાડવા માટે નીકળ્યા ત્યારે શ્રી રામની અંગુઠી મૉમાં મુકીને સમુદ્ર ઓળંગીને રામમદુત બની સીતામાતા પાસે લંકા પહોચ્યા છતાં પણ આપના માટે સમુદ્રને ઓળંગવો એકદમ આસાન હતો. આપે અશક્ય વસ્તુને સહજ રીતે કરી બતાવી, આપ મહા શક્તિશાળી છો. મહા પ્રતાપી છો !
૨૦ – દુર્ગમ કાજ જગત કે જે તે, સુગમ અનુગ્રહ તુમ્હરે તે તે
આપની કૃપા થકી, આ દુનિયાના મોટામાં મોટાં મુશ્કેલ કામ પણ આસાન બની જાય છે.આપના આશિર્વાદ અને આપની દયાથી કોઈ કામ મુશ્કેલ નથી.
ર૧ – રામ દુઆરે તુમ રખવારે, હોત ન આજ્ઞા બિનુ પૈસારે,
હે હનુમાનજી, આપ શ્રી રામચંદ્રના મહેલના દરવાજાના રખેવાળ છો ,આપની અનુમતિ વીના કોઈ અંદર જઈ ના શકે.આપ જેવા સેવક અને ભક્ત મહેલના રક્ષક હોય પછીથી આપના સ્વામિ નિશ્ચત રહી શકે.
૨૨ – સબ સુખ લહૈ તુમ્હારી સરના, તુમ રચ્છક કાહૂ કો ડર ના
હે પ્રભુ, આપના શરણમાં જે કોઈ આવે, તેના આપ રક્ષક છો, તેના જીવનમાં કોઈ ડર, કોઈ ભય નથી રહેતો આપનો શરણાર્થી નિર્ભય બનીને શાંતિ અનુભવે છે, અને બધી જ જાતના સુખ તેના જીવનમાં આવે છે.
૨૩ – આપન તેજ સમ્હારો આપૈ, તીનો લોક હાંક તેં કાંપૈ
આપના આકર્ષિક સ્વરૂપનુ તેજ આપ પોતે જ તેનો સામનો કરી શકવા માટે શક્તિમાન છો, આપનુ તેજ, આપની એક ગર્જનાથી ત્રણેવ લોક થર થર કાંપી ઉઠે છે.હનુમાનજીના તેજ સામે કોઈ ટકી ના શકે.
૨૪ – ભૂત પિસાચ નિકટ નહિં આવૈ,મહાબીર જબ નામ સુનાવૈ
હે અંજનીપુત્ર, જે મહાવીર હનુમાનજી નામનો પોકાર કરે તેની નજીક ભુત-પ્રેત-સેતાન, કોઈ પણ ખરાબ શક્તિઓ આવવાની હિંમત પણ નથી કરતું.આપના નામ માત્રથી બુરી શક્તિઓ દુર ભાગે છે.
૨૫ – નાસૈ રોગ હરૈ સબ પીરા, જપત નિરંતર હનુમત બીરા
હે મહાબલી હનુમાનજી આપના નામના સતત મંત્ર જાપથી,આપના રક્ષણ હેઠળ, અમારા શરીરમાં રહેલા રોગોથી જે પીડા થાય છે તે સદાને માટે પલાયન થઈ જાય છે.આપના નામ સ્મરણ માત્રથી અમે નિરોગી બની જઈએ છીએ.
૨૬ – સંકટ તેં હનુમાન છુડાવૈ, મન ક્ર્મ બચન જો લાવૈ
હે પ્રભુ , આપ અમારા દુખોનો અંત લાવો છો જ્યારે અમે પુરી શ્રધ્ધા અને લગનથી આપનુ સ્મરણ અને ધ્યાન કરીએ છીએ.આપના નામ અને આપનુ ધ્યાન ધરવાથી બધા દુખોનો અંત આવી જાય છે.
૨૭ – સબ પર રામ તપસ્વી રાજા, તિન કે કાજ સકલ તુમ સાજા
મર્યાદા પુરુષોત્તમ શ્રી રામ, દુનિયાના મહાન ચક્રવર્તી રાજા હતા, આપે તેમના બધાજ ધ્યેય જેને માટે શ્રી રામજીએ અવતાર લીધો હતો તે પુરા કરવામાં બધીજ રીતે સહાય કરી.આપનુ મોટુ યોગ્દાન રહ્યુ છે.
૨૮ – ઔર મનોરથ જો કોઈ લાવૈ, સોઈ અમિત જીવન ફલ પાવૈ
જેના ઉપર આપની મહેરબાની થાય તેની બધીજ ઈચ્છાઓ પરિપુર્ણ થાય છે.તેણે જે ધાર્યુ પણ ના હોય, વિચાર્યુ પણ ના હોય તેવી તેની ઈચ્છાઓની બહારની વસ્તુ પણ તેને મળે છે.
૨૯ –ચારોં જુગ પરતાપ તુમ્હારા, હૈ પરસિધ્ધ જગત ઉજિયારા
સતયુગ-ત્રેત્રાયુગ-દ્વાપરયુગ-કલીયુગ આમ ચાર યુગથી આપની શક્તિ, આપની યશ-કીર્તિની ગાથા સંભળાઈ રહી છે.આપના પ્રભાવનો અનુભવ થાય છે.પુરા બ્રમ્હાંડમાં આપની ખ્યાતિ ગર્જના કરી રહી છે.
૩૦ – સાધુ સંત કે તુમ રખવારે, અસુર નિકંદન રામ દુલારે
હે હનુમાનજી શ્રી રામના પ્રિય, આપે સાધુ સંત ઋષિ મુનિયો વગેરેની રક્ષા કરી છે.આપે અધર્મનો નાશ કરીને ધર્મનુ રક્ષણ કર્યુ છે.અધર્મનો નાશ કરીને ધર્મની રક્ષા કાજે શ્રી રામજી અને આપે આ ધરતી પર અવતાર ધારણ કર્યો છે.
૩૧ –અષ્ટ સિધ્ધિ નૌ નિધિ કે દાતા, અસ બર દીન જાનકી માતા
માતા જાનકીનુ વરદાન પામીને, આપને માતા જાનકીના આશિર્વાદ મળ્યા છે, માતા જાનકીની કૃપા થકી આપ આપના ભક્તોને આઠ સિધ્ધી અને નવ પ્રકારનો સુખનો ખજાનો આપી શકો છો.
૩૨ – રામ રસાયન તુમ્હારે પાસા, સદા રહો રઘુપતિ કે દાસા
આપ હમેશાં રઘુનાથજીની છત્રછાયામાં રહો છો. માટેજ આપ અસાધ્ય રોગ કે જેની કોઈ દવા નથી તેને પણ દુર કરી શકો છે, રોગને ભગાડીને રોગ મુક્ત કરો છો માટે ભક્ત નિરોગી બની જાય છે.
૩૩ –તુમ્હરે ભજન રામ કો પાવૈ,જનમ જનમ કે દુઃખ બિસરાવૈ
આપ રામ ભક્ત છો, આપના ભક્ત જે આપની ભક્તિ કરે છે, તેના પર શ્રી રામજીની પણ કૃપા દ્રષ્ટિ થાય છે.રામની દયા દ્રષ્ટીને કારણ ભક્તના જન્મો જન્મના જે દુખો છે તે પલાયન થઈ જાય છે.
૩૪ –અંત કાલ રઘુબર પુર જાઈ, જહાં જન્મ હરિ ભક્ત કહાઈ
આપની ભક્તિનો પ્રભાવ ભક્ત પર ખુબજ પડે છે, આપની ભક્તિના પ્રભાવથી દરેક જીવ માત્ર રઘુનાથજીના ઘેર વૈકુંઠમાં વાસ મળે છે.અને તેને આ નાશવંત જગતમાં જો બીજો જન્મ મળે તો પણ તે હરિભક્ત જ બનશે.
૩૫ – ઔર દેવતા ચિત ન ધરઈ, હનુમત સેઈ સર્બ સુખ કરઈ
જે પુરી શ્રધ્ધા સાથે આપની ભક્તિ કરે છે તેને બધા જ સુખ મળે છે. તો પછી બીજા ભગવાનને ભજવાની ક્યાં જરૂર છે.ભક્તો ઉપર આપની અસીમ કૃપા બનેલી હોય છે, આપ ભક્તોના રક્ષક છો.
૩૬ – સંક્ટ કટૈ મિટૈ સબ પીરા, જો સુમિરૈ હનુમત બલબીરા
હે બલવાન શ્રી હનુમાનનજી, થોડું અમસ્થુ આપનુ નામ લેવાથી, આપને યાદ કરવાથી પણ આપ આ દુન્યવી દુખો, પરેશાની, જીવનમા આવતો કોઈ ખતરો-સંકટ હોય તેમાંથી ભક્તોને મુક્ત કરો છો.
૩૭ –જૈ જૈ જૈ હનુમાન ગોસાઈ, કૃપા કરહુ ગુરુ દેવ કી નાઈ
હે મહાબલી હનુમાનજી આપની જય હો, આપની જય હો, જેમ ગુરુ તેના શીષ્ય ઉપર કૃપા કરે તેમ મહેરબાની કરીને મારી ઉપર કૃપા કરો, મને આપનો શીષ્ય માનીને મને સદબુધ્ધિ અને જ્ઞાન આપો.
૩૮ – જો સત બાર પાઠ કર કોઈ, છુટ હી બંદિ મહા સુખ હોઈ
કોઈ પણ માણસ, હનુમાન ચાલિસાનો પાઠ દરોજ ૧૦૦ વખત કરે તો દુનિયાના બધાજ બંધનોથી મુક્ત થઈને તેને અપાર સુખ મળશે.તેના જીવનમાં સુખ-શાંતિ અવશ્ય આવે છે.
૩૯ – જો યહ પઢૈ હનુમાન ચાલિસા, હોય દિધ્ધિ સાખી ગોરીસા
તુલસીદાસજી કહે છે, ભગવાન શીવજીએ મને હનુમાન ચાલિસા લખવાની પ્રેરણા આપી છે અને માટે જ હું એમનો જ આસરો લઈને ખાત્રી આપુ છું , જે હનુમાન ચાલિસાનો પાઠ કરશે તેને નક્કી બધી જ રીતે સફળતા મળશે.તુલસીદાજીનો પ્રભુ શ્રી રામ અને હનુમાનજી ઉપર દ્રઢ અટલ વિશ્વાસ અને પ્રેમ અહિયા દેખાય છે.
૪૦ –તુલસીદાસ સદા હરિ ચેરા ,કીજે નાથ હ્રદય મહં ડેરા.
તુલસીદાજીએ આદ્ર અને પ્રેમભાવ અને અતિ નમ્રતાથી પ્રાર્થના કરી છે, હે મારા પ્રભુ હનુમાનજી, તુલસીદાસજી સદા સદા શ્રી રામના સેવક જ છે. મારી વિનંતી છે, મારી પ્રાર્થના છે, હે પ્રભુ હમેશને માટે મારા હ્રદયમાં બિરાજમાન થઈને નિવાસ કરો.તુલસીદાસજીએ તેમનુ હ્રદય સિંહાસન શુધ્ધ કરેલુ છે માટે તેમનુ હ્રદય ઈશ્વરના નિવાસ માટે એકદમ યોગ્ય છે.સંત હ્રદયમાં ઈશ્વરનો વાસ નક્કી હોય છે જ માટે તેમને પુરુ જગત ઈશ્વરમય ભાસે છે.
દોહા
પવન તનય સંક્ટ હરન ,મંગલ મુરતિ રૂપ
રામ લખન સીતા સહીત હ્રદય બસહુ સુર ભૂપ
હે પવનપુત્ર ,આપ અમારા દરેક સંકટ દુર કરો છો.આપનુ મંગલમય સ્વરૂપ, મંગલમુરતિ રૂપ ! ઘણુજ સુંદર છે.એક જ ઈચ્છા છે મારી આશ પુરી કરશો, આપને નમ્ર વિનંતિ છે શ્રી રામ, માતા સીતા અને લક્ષ્મણજી સહીત આપ મારા હ્રદયમાં નિવાસ કરો.
તુલસીદાજીએ દુન્યવી નાશવંત વસ્તુની માગણી નથી કરી, તેમણે ઈશ્વરનો નિવાસ હ્રદયમાં માગ્યો જેથી મનની અંદર કોઈ વિકાર પ્રવેશી ના શકે. સંત હ્રદય અતિ નિર્મલ હોય માટે ત્યાં હમેશાં પ્રભુનો નિવાસ નક્કી હોય છે.
( હનુમાન ચાલિસા સમજાવવા જેટલુ જ્ઞાન કે શક્તિ નથી પરંતુ સરળ ભાષામાં અનુવાદ કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. )
મારી લાડલી રાજકુમારી,
કેમ છે બેટા ? ઘરની અંદર સૌ કુશલ મંગલ હશો.કાયમ ફોનથી વાતચીત થાય છે આજે લેટર લખવાનો મુડ આવ્યો છે.સારું છે કે મેં તને નાનપણમાં ગુજરાતી શીખવાડ્યું હતું આજે તને મારો લેટર વાંચતા ફાવશે.દરોજ વિચાર આવે છે, દિકરીને સાસરે શું કામ વળાવી ? પરંતું આતો દુનિયાનો દસ્તુર છે, પરણેલી દિકરી સાસરે જ શોભે. તને વિદાઈ આપતાં અમારા કલેજાના ટુકડા થઈ જાય છે,અમે મજબુર માતા-પિતા શું કરીએ ?પહેલી વખત જમાઈ સાથે વિદાય કરી હતી, ફરીથી ફુલ સમાન કોમળ અતિશય વ્હાલા ભાણેજ સાથે જિયાણુ કરીને વિદાય કરી. આમ અનેક વખત તેં મારા ઘરેથી વિદાઈ લીધી છે,પાછી તારા ઘરે જાય છે અમારુ આંગણ સુનુ પડી જાય છે.તું જેટલા સમય માટે સાથે હોય એટલો સમય ઘર ખુશીઓથી ભરાઈ જાય છે. તારા ઘરે પાછી જાય એટલે અમારુ આંગણ અને હૈયુ બંને સુના પડી જાય છે. બેટા અમારે માટે તો તારી દરેક વિદાઈ વસમી છે. તૂં બે દિવસ મારે ઘરે રહેવા આવે અને પાછી તારા ઘરે જાય ત્યારે અમારુ હૈયુ ચિરાઈ જાય છે.તારા પપ્પા અમારી સામે આંસુ છુપાવે છે, રૂમમાં જઈને અશ્રુઝરણુ વહેતુ મુકે છે.તારો ભાઈ, તારા વીના એકલો પડી ગયો.એકજ વસ્તુ માટે બંને ઝઘડતાં હતાં, મીઠી નોક ઝોક, જ્યારે નવરો પડો હોય ત્યારે એ બધી યાદોને વાગોળ્યા કરે છે ત્યારે તેના ચહેરા પર ઉદાસી છવાઈ જાય છે.તને ખબર છે તેણે મેડિકલ લાઈન લીધેલી છે ડૉક્ટર બનવા માગે છે એટલે ભણવામાં વર્ષો વીતી જાય. ખબર નહીં ઘરમાં વહુ ક્યારે આવશે ? તૂં વ્હાલનો દરિયો, તારાથી દુર એકલા અમારી શું હાલત થાય ?
તારી યાદ જ્યારે પણ આવે છે ત્યારે તારા જન્મથી માંડીને તને સાસરે વળાવી ત્યાં સુધીના સંસ્મરણો તાજા થાય છે.બેટા તારો જન્મ થયો ત્યારે દાદા-દાદી બોલી ઉઠ્યાં અમારે ઘરે તો લક્ષ્મીજી પધાર્યાં છે, બહુજ ખુશ થયાં.તારા પપ્પા બોલી ઉઠ્યા ઓ મારી વ્હાલી પરી, મારા મૉઢામાંથી ઉદગાર નીકળ્યા ઓ માય બ્યુટીફુલ પ્રીંન્સેસ, ભાઈ બોલી ઉઠ્યો, નાની ઢીંગલી જેવી મારી પ્યારી પ્યારી બહેન. ઘરમાં બધાંજ ખુશ હતાં.તારા આવવાની ખુશીમાં દાદા-દાદીએ સગાં સબંધી, મિત્ર મંડળ બધેજ મિઠાઈ વહેંચી હતી. દાદા-દાદીની અતિશય લાડકી,તને ખુબજ પ્યાર કરે છે.નાની પાંચ વર્ષની હતી નવરાત્રિ વખતે ગરબા ગાવા તૈયાર થાય,ચૈણિયા-ચોળી, પગમાં પાયલ પહેરી હોય આખા ઘરમાં ઘુમાય એ ઘુઘરી વાળી પાયલનો રણકાર હજુ કાનમાં ગુંજે છે.કોઈ પણ વસ્તુ જોઈતી હોય આખુ ઘર માથે કરે.ભાઈ-બહેનના ઝઘડા, મારા મારી, તે શાંત કરતાં દાદીને નાકે દમ આવી જાય.તૂં હમેશાં દાદીને કહે દાદી તમે ભાઈને વધારે પ્રેમ કરો છો તમે તેને નથી લડતાં
તારા પપ્પા ટીવી જોતા હોય અથવા તો પિક્ચર જોતા હોય ત્યારે જો તેમાં દિકરીનો સાસરે વિદાઈનો પ્રસંગ આવે ત્યારે રડવાનુ ચાલુ કરે, એ સીનમાં તેમને તૂં અને પોતે દેખાય અને કહે મારી દિકરીને સાસરે નહી મોકલુ, ઘર જમાઈ શોધીશ. બેટા કયો છોકરો પોતાના માતા-પિતાને છોડીને સાસરીમાં ઘરજમાઈ બનીને રહે ? તારા પપ્પા જ્યારે સીગરેટ પીવે ત્યારે તૂ એમને રોકતી હમેશાં કહે પાપા સીગરેટ ના પીશો, તમારી તબીયત માટે સારી નથી. બેટા,તારા પાપાએ સીગરેટ છોડી દીધી છે, કોઈના કહેવાથી માને નહી તારું કહેલુ માન્યુ.મહિનામાં એક વખત તો તારુ ફોટો આલ્બમ કાઢીને અવશ્ય જોવે છે.
બીજું તને ખાસ કહેવાનુ, તારા સાસુ-સસરા તારી સાથે જ રહે છે, તો તેમનુ ખાસ ધ્યાન રાખજે . તેમને ખરાબ લાગે અને તમનુ દિલ દુભાય એવું વર્તન ક્યારેય ના કરીશ. બંને ઉંમર લાયક માણસ છે કંઈ કહે તો સહન કરી લેજે, જવાબ સામો આપીને બળવો પોકારીએ તો ઘરમા મહાભારત રચાય. ઘરમાં શાંતિ જોઈતી હોય તો કાન ખુલ્લા રાખવા અને મૉ બંધ રાખવું.તને થશે મારી મા તો વ્યાસપીઠ ઉપર બેસીને ઉપદેશ આપવા બેસી ગઈ છે, પરંતુ ઘરની શાંતિ એક સ્ત્રીના હાથમાં છે,ઘરને સ્વર્ગ સમાન બનાવવું કે યુધ્ધનુ મેદાન.તને હમેશાં કહું છું એમ આજે પણ કહું છુ, દિકરી બે કુળને તારે છે, માટે બેટા અમારા આપેલ સંસ્કારથી સાસરીમાં અમારી આબરૂનુ ધ્યાન રાખજે. હું જાણુ છું તૂં મારી ડાહી અને સંસ્કારી દિકરી છે એવુ કંઈ કરવાની નથી, બેટા હું મા છુંને માટે જ ન કામની બધી ચિંતાઓ કર્યા કરું છું.અહિયાં અમેરિકામાં જૉબ,ઘર,પરિવાર બધું હેન્ડલ કરવું તે હાર્ડ છે. હું તને શીખામણ આપુ તેનુ પાલન કરવુ, સમય ઓછો મળે એટલે કોઈ વાર પાલન ન પણ થઈ શકે એ હું સમજી શકું છું.
રસોઈ કરવામાં તો હવે પર્ફેક્ટ થઈ ગઈ હોઈશ નહી ? તમે આજકાલની છોકરીઓ દરેક વસ્તુ, કોઈ પણ મનમાં સવાલ ઉઠ્યો, બાબલો ચીડ ચિડીયો થઈ ગયો છે કેમ ? મારા પતિનુ વર્તન બદલાઈ ગયું છે કેમ ? મને આજકાલ થાક બહુ લાગે છે, કંટાળો આવે છે કેમ ? રેસીપી જોઈએ છે, ઓનલાઈન રીસર્ચ કર્યું સોલ્યુસન શોધી કાઢ્યું, સાચો જવાબ મળી રહે, કોઈને પુછવાની માથાકુટ જ નહી. કેટલુ સરસ નહી બેટા ?સાચું કહું મોર્ડન ટેક્નોલોજી મને ગમે છે.મને યાદ છે તૂં પ્રેગનેન્ટ હતી ત્યારે પણ બાળઉછેર અને બાળકની ટેઈક કેરના ક્લાસ લીધા હતા.ભાઈ અમારું જીવન તો અલગ હતું, એ પણ સારું જ હતું, અમે એમાં ઘણાં ખુશ હતાં.અમારી પાસે ખુબજ સમય હતો ,તારી પાસે સમયનો અભાવ છે.ખબર નહીં આટલો મોટો પત્ર વાંચવાનો કંટાળો આવશે યા તો તૂં થોડો થોડો વાંચીને ચાર દિવસે પુરો કરીશ.ભલે વાંચતા ગમે તેટલા દિવસ લાગે પરંતું પત્ર પુરે પુરો વાંચજે.હું જાણુ છું અમે તને મીસ કરીએ છીએ તેમ તૂં પણ અમને મીસ કરતી હોઈશ. મારી ડાહી દિકરી છે ને મૉ પર બતાવતી નથી.
બેટા બીજા શું ખબર છે ? વીરની પાંચમી બર્થડે નજીક આવી રહી છે, આવતે મહીને બર્થડે આવે છે અમે બધા ત્યાં આવીશું.વીરને મારા બદલે રમાડજે, વીરને ખુબ ખુબ પ્યાર.અહિયાંથી કંઈ લાવવાનુ હોય તો જણાવજે. જમાઈને અમારી યાદ, તારા સાસુ-સસરાને મારા જય શ્રી કૃષ્ણ કહેજે.ચાલ તો બેટા રજા લઈશ.
લિ.
તારી મમ્મી – જય શ્રી કૃષ્ણ.
હેપી મધર્સ ડે.
‘ઈશ્વરના ખજાનામાં જ્યારે પ્રેમ ખુબજ વધી ગયો ત્યારે તેમણે
એક સુંદર મુર્તિનુ નિર્માણ કરીને તેના હ્રદયમાં બધોજ પ્રેમ ઠાલવી દીધો,
અને સંસારને ‘ મા’ના રૂપમાં એક અનોખી, અણમોલ ભેટ અર્પણ કરી’
ઈન્ડિયામાં નાનપણમાં બાલમંદિરમાં એક બાળગીત કહો કે કવિતા સીખવાડવામાં આવતી
બોલુ હું તો અક્ષર પહેલો બા બા બા
બોલવામાં બોલ પહેલો બા બા બા
ખાતાં બોલુ પીતાં બોલુ બા બા બા
હસતાં બોલુ રડતાં બોલું બા બા બા …..
જુના સમયમાં આપણી જનેતાને જ ‘બા’ કહીને બોલાવતાં.પિતાને ‘બાપુજી’ કહીને બોલાવતાં.દાદીને ‘મોટાં બા’ કહીને બોલાવતાં.બાની જગ્યા મમ્મીએ લીધી, ‘બાપુજી’ ની જગ્યા પપ્પા, પાપા અને ડેડીએ લીધી. ‘મોટાંબા’ ની જગ્યા ‘દાદી’ અને ‘નાની’એ લીધી.પરિવર્તન કુદરતનો નિયમ છે માટેજ દરેક જગ્યાએ પરિવર્તન આવે એ સ્વભાવિક છે. શબ્દો બદલાવાથી સબંધોમાં કોઈ ફરક નથી પડતો.
અત્યારે બાળમંદિરની જગ્યા પ્લે સ્કુલ, અને નર્સરી સ્કુલે લીધી.તેની સાથે સાથે ભાષાની સાથે શબ્દ બદલાયા ‘બા’ શબ્દની જગ્યા મોમ, મમ્મી, મમ્મા વગેરે શબ્દોએ લીધી. ખેર, શબ્દ બદલાયા પરંતુ ભાવ નથી બદાલાયા સંતાન કોઈ પણ શબ્દથી માને બોલાવે માનો પ્રેમ એટલો જ રહે છે.ગંગા-જમનાના વહેણમાં વધારે ઓછો એમ ફરક આવે પરંતું માનો પ્રેમ સદાકાળ એક સરખો અવીરત વહેતો જ રહે છે, તેમાં ન કોઈ ઉતાર- ચડાવ, ન કોઈ ભરતી- ઓટ. માનુ હ્રદય અતિશય કોમળ, તેના પ્રેમમાં કોઈ ફરક નહી.
શીશુ નવ માસ માના ઘર્ભમાં હોય, જેમ જેમ વિકાસ થાય, તેની બધીજ હલચલ, તેનો બધો અનુભવ માને થાય અને રોમાંચ અનુભવે.નાની પગલીથી મારેલી એ નાની કીક માને કેટલી મીઠી લાગે પરંતુ એ જ શીશુ મોટુ થઈ જ્યારે માને, માના પ્રેમને કીક મારે ત્યારે તેના દિલ પર શું વીતતી હશે તેની તો સંતાન કલ્પના પણ નહી કરી શકે.એક મા જ એવી છે જે તેના સંતાનની આંખમાં જ તેનુ મન વાંચી શકે છે અને જાણી લેછે તેને શું જોઈએ છે.ભગવાનને પ્રાર્થના કરે તો તેમાં પણ તેના બાળકોના સુખ શાંતિ અને સફળતાની માગણી હોય, પરિવાર માટે જ માગશે, પોતાની માટે તો તે ક્યારેય વિચાર શુધ્ધાં નહી કરે.મા જીવે છે તો પરિવાર માટે ! મા પુજનીય છે ! તેને ભગવાનથી ઉંચુ સ્થાન મળ્યુ તેના માટે તે ખરેખર હક્કદાર છે. ‘Mother’s Day’ ના આ એક ખાસ દિવસે બસ એક સારો વિચાર આવે છે, જાણે અજાણે પણ માનુ દિલ દુભાય એવુ અજુગતુ વર્તન કે વાણી ક્યારેય ના ઉચ્ચારુ એવી સદબુધ્ધિ ભગવાન આપજો.માનુ ઋણ ચુકવવા માટે કોઈ માનવી સમર્થ નથી.તેની સેવા કરીને, માન-સંન્માન,ઈજ્જત આપીને તેની આજ્ઞાનુ પાલન કરીને તેના દિલને થોડી ખુશી આપી શકીએ તો જ સાચાજ અર્થમાં ‘ Happy Mother’s Day ‘. માને, દિકરાએ આપેલી મૉઘી ગીફ્ટ કે ફુલોનો બુકે કે સારી રેસ્ટોરંટમાં જમવાની ભુખી નથી, ભુખી છે પ્રેમ અને કાળજીની, દિકરો પ્રેમથી મમ્મી કહીને બોલાવશે અને તેનુ હૈયુ છલકાઈ જશે. તેને કોઈ અપેક્ષાઓ નથી.તેના દિલમાં પ્રેમ સિવાય કોઈ વસ્તુ માટે જગ્યા નથી. દિકરાને ખુશી હોય મધર્સ ડે છે માટે મમ્મી માટે કંઈ કરીએ, તે તેનો પ્રેમ આ રીતે પ્રગટ કરે અને મા હોશે હોશે તેની ગીફ્ટ પણ સ્વિકારે અને રેસ્ટોરંટમાં જમવા પણ જાય, વિચારે હુ ના પાડીશ અને રખેને મારો દિકરો નારાજ ન થઈ જાય.
માતૃદિને મારી માતાના ચરણોમાં કોટી કોટી પ્રણામ. હું ખુશ નસીબ છું તે આજે પણ અમારી વચ્ચે હયાત છે.
સૌને મધર્સ ડેની અનેક શુભકામના.
એક ઈચ્છા
રણમાં જોયું એક સુંદર ફુલ,જાગી દિલમાં અનેક
ઝાંઝવાના જળ જેવી ઈચ્છાઓ અને આશઓ
કોણ પામ્યુ આજ સુધી જે ઈચ્છ્યુ જીવનમાં
અનેક વાર ઈચ્છાઓ મારીને જીવતાં હવે
રેગીસ્તાન બની ગયું છે નીરસ જીવન અહીં
આશાઓ,ઈચ્છાઓ સ્વપ્ન સમાન લાગે
મનને મનાવીને બાળક બનાવી દીધું છે
હર પળ હર ક્ષણ મરતી રહી છું હું
નાશવંત કાયાને મરતી ના જોઈ મેં
વસંત શોધતી રહી અહીં જીવનભર
અચાનક દરવાજે દસ્તક દીધા પાનખરે
હું અનજાન સ્વપ્ના સજાવી બેઠી હતી
ક્યારેક તો ખીલશે ગુલાબ રેગીસ્તાનમાં
સુખ-દુખ
સુખ-દુખના તાંતણા ગુંથતી રહી જીવનભર
સુખ-દુખના ઘના વાદળોની નીચે ઘેરાઈને
બેસી રહી હું, મનમાં એકજ સુંદર આશા લઈ
આનંદવર્ષા તો વર્ષી નહી, ભીંજવું હતું મારે
સુખની એક ક્ષણ ઝંખુ સદા,આનંદની વર્ષામાં
જીવનની અનુભવની એરણ પર ઘડાઈને
જાણ્યુ આજે સુખ-દુખ તો છે મનના ખેલ
સાચું સુખ- આનંદ સમાયા આત્મસ્વરૂપમાં
પાપ-પુણ્યના હિસાબ કરતાં સમજાયું
એળે ગયું મારું અણમોલ આયખુ.
પ્રેમ
વેલેન્ટાઈન્સ ડે
વેલેન્ટાઈન્સ ડે એ આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિ પ્રમાણે વસંતના વધામણા,ચાલો વસંતને પ્રેમથી વધાવીએ. પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ તેને પ્રેમના પ્રતિક રૂપે ઉજવે છે. અત્યારના સમયમાં પ્રેમની વ્યાખ્યા અને સ્વરૂપ બદલાઈ ગયાં છે.પરિવર્તન એ કુદરતનો નિયમ છે.આ સંસાર પરિવર્તનશીલ હોવાથી દરેક વસ્તુમાં પરિવર્તન આવે એ સ્વભાવિક છે.વેલેન્ટાઈન્સ ડે બે પ્રેમી નહી પરંતું જો પ્રેમ વહેંચવાનો જ હોય તો પરિવારના દરેક સદસ્ય સાથે, મિત્ર મંડળ, પુરા સંસારમાં કેમ ના વહેચી શકીએ ?
પ્રેમ શું વસંતમાંજ પ્રગટીને પાંગળે ? બાકીના દિવસોમાં શું તે સુઈ જાય છે કે પછી તેને સમાધિ અવસ્થા આવે છે ? પ્રેમ માટે કોઈ ઋતુ નથી, પ્રેમ જો ખાલી વસંતમાંજ દેખાય તો એ પ્રેમ કેવો ? મનની અંદર બીજી બધી વસ્તુ (વિકાર)પછીથી આવે પરંતું પ્રેમ આપણે જન્મની સાથે જ લઈને આવીએ છીએ.પ્રેમ આત્મસ્વરૂપમાં પ્રગટ હોવાથી તે કોઈ પણ દેશ-કાળ,કોઈ સીમા,કોઈ ઋતુ તેને અસર ન કરે. તે સદાકાળ એક સરખો અવિરત વહેતોજ રહે. છતાં પણ વિચારીએ તો એવું લાગે હા સાચેજ વસંત ઋતુમાં કંઈ એવો જાદુ છે જે માનવ માત્રના હ્રદયમાં પ્રેમનો અહેસાસ કરાવીને તેને પુલકિત કરી દે ! પ્રકૃતિ એ ઈશ્વર સ્વરૂપ છે અને એક ઈશ્વર જ બધું કરવા શક્તિમાન છે.દરેક જીવ પ્રાણી માત્રમાં જેને ઈશ્વરના દર્શન થાય તેનુ હ્રદય પ્રેમભાવથી છલોછલ ભરેલું છે. પરંતું આપણે સૌની પાસે આ દ્રષ્ટિ ક્યાં છે ? આ હળહળતા કળીયુગમાં જ્યાં દરેક જગ્યાએ એક બીજા માટે ઈર્ષા-જલનથી હ્રદય ભરેલું હોય ત્યાં પ્રેમ કેવી રીતે હોઈ શકે ત્યાં પ્રેમને પણ મુખવટો પહેરીને ફરવું પડે છે.ખરેખર અત્યારના સમયમાં જ્યાં જુઓ ત્યાં પ્રેમ નકલીજ દેખાય છે.વેલેન્ટાઈન્સ ડે ના દિવસે અસલી કે નકલી ! પ્રેમ એતો પ્રેમ જ છે તેને ઉજવતા લોકોને જોઈને આપણે આનંદ માણીએ.
પાનખર જોઈ હોય, હવે આ ઋતુમાં મન અકળાઈ ઉઠ્યું, વસંત ખીલતાંજ પ્રકૃતિની હરિયાળી જોઈને મન પ્રસંન થઈ જાય. વસંતમાં પુરી પ્રકૃતિ ખીલી ઉઠે, જાણે મા વસુંધરાએ સોળ શણગાર સજ્યા ! ધરતી ઉપર ફક્ત માનવ નહી પશુ-પક્ષી-હરિયાળી સર્વે ખીલી ઉઠે છે, દરેકના મન ઉપર એક નશો ચડ્યો હોય એવું ભાસે.ધરતીમાનુ સુદંર અલૌકિક સ્વરૂપ નિહાળીને મન નાચી ઉઠે છે.જોઈને મન પ્રસંન થયું આપણે તેને ‘પ્રેમ’ સંબોધન આપી દીધું.
બધું શાંતિથી વિચારીએ તો તે મનના ખેલ સમાન લાગે.પરંતુ ચાલોને કોઈ વાંધો નહી લોકો એક દિવસ તો એક દિવસ સાચા કે ખોટા પ્રેમ રંગમાં રંગાયેલા રહે છે, રાગ-દ્વેષ-ઈર્ષા ભુલીને એક બીજા પ્રત્યે પોતાનો પ્રેમ જુદી જુદી રીતે અભિવ્યક્ત કરે છે. આખી દુનિયાના બધા જ સ્ટોર પણ બીઝી થઈ જાય.અધધ….કેટલી બધી અસંખ્ય જાત જાતની ગીફ્ટ અને અતિ સુંદર લાલ ગુલાબનુ ફુલ !એક બાજુ બધીજ ગીફ્ટ અને એક બાજુ ગુલાબનુ ફુલ તેનુ પાસુ મોટું !પોતાનો પ્રેમ અભિવ્યક્ત કરવા માટે તેની તૈયારી મહિનાઓથી શરુ થઈ જાય, દરેકના દિલમા એકજ ધ્વનિ ગુંજતો હોય પ્રેમ…પ્રેમ…પ્રેમ…વાતાવરણ પ્રેમમય બની ઉઠે, દરેકનાં હૈયાં પુલકિત થઈ શાંતિ અનુભવે.
પ્રેમના શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણો જોયા છે, લયલા-મજનુ, હિર-રાંઝા,મીંરા- શ્રી કૃષ્ણ, ગોપીઓ-શ્રી કૃષ્ણ, નરસિંહ મહેતા – શ્રી કૃષ્ણ. હવે આવો નિશ્વાર્થ શ્રેષ્ઠ પ્રેમ આ કળિયુગમાં ક્યાંથી લાવવો ?
વસંતને અનુરૂપ સ્વર્ણ સુંદરીનુ એક સુંદર હ્રદયને સ્પર્ષતું પ્રેમ ગીત જે મને ખુબજ પસંદ છે.આમ તો આ ગીત વાંચવા કરતાં સાંભળવું વધારે ગમે. શાસ્ત્રિય સંગીત પર આધારિત અલગ અલગ ચાર રાગ અને આલાપ સાથે ગાયું હોવાથી તે મન મોહક અને કર્ણ પ્રિય છે.
कुहू कुहू बोले कोयलिया —— २
कुंज कुंजमें भवरे डोले, गुन गुन बोले
कुहू कुहू बोले कोयलियां —
सज सिंगार रूतु आई बसंती—- २ जैसे नार कोई हो रसवंती
डाली डाली कलियांको तितलियॉ चुमे
फूल फूल पंखडियां खोले, अम्रुत घोले, कुहू कुहू बोले कोयलियां—-
काहे, काहे घटामें बिजली चमके — २
हो सकता है मेघराजने बादरिया का श्याम श्याम मुख चुम लीया हो
चोरी चोरी मन पंखी उडे नैना जुडे, कुहू कुहू बोले कोयलिया —-
चंद्रिका देख छाई, पिया चंद्रिका देख छाई
चंदासे मिलके, मन ही मनमे मुस्काई
शरत सुहावन मधुमन भावन, विरही जनोका सुख सर सावन
छाई छाई पूनमकी घटा, घुंघट हटा
तरस रात मन भाए प्रियतमा, कमल कमलनी मिले —-२
किरण हार दमके, जलमें चांद चमके, मन आनंद आनंद डोले —-२
ગામના ચોતરો
ગામના ચોતરે ( ઓટલે ) નવરા લોકો, ગામની પંચાત કરવાની આદત અને ખાસ તો, કંઈ નથી કરતાં એના કરતાં અમે કંઈક તો કરીએ છીએ એવો ખોટો ભ્રમ લઈને બેઠેલા લોકો માટે આ જગ્યા તેમની અતિ પ્રિય જગ્યા ! નવરાં પડ્યાં નથી ને છકો- મકો – મગનીયો અને મથુરીયો ભેગાં મળી ગામ ગપાટાં ! મથુરદાદા માથે મેંલી પાઘડી, મેંલાં જુતાં, જાડા કાચનાં ચસ્માં, મૉઢામાં અડધી બત્રીસી, કપાળ ઉપર હાથ મુકી દુરનુ જોવાનુ પ્રયત્ન કરીને દુરથી આવતી એક બહેનને જોઈ મગનને પુછે , અરે મગન પેલી ચંદુની ઘરવાળી જાય છે ?એતો પીયર નહોતી ગઈ ? છકો-મકો તરત જ બોલ્યા દાદા એ ચંદુની ઘરવાળી નથી, એ તો પેલા માધવજીની દિકરી સાસરેથી થોડા દિવસ પીયર આવી છે તે પાણી ભરીને આવી રહી છે. મગનકાકા ખેતીનો ભાર બે દિકરા ઉપર નાખીને નિવૃત માણસ, કોઈ જવાબદારી નહી.છકો મેટ્રીક નાપાસ થયેલો ઘરમાં ભાર રૂપ,મકો ગામનો વંઠેલુ ઢોર સમાન, ન કામનો ન કાજનો દુશ્મન અનાજનો આખો દિવસ ભટક્યા કરે જેના એક હાથમાં બીડી અને એક હાથે આખો દિવસ મુછો આંમળીને વળ આપ્યા કરે.હવે આવા ચાર ભેગા થાય ત્યારે શું વાતો કરે ?એટલે જ કુવે તળાવ જતી સ્ત્રીઓ મૉઢું ઢાંકવા માટે ઘુંઘટ તાણતી હશે એવું સમજાય છે.
હા એક વાત છે અહિયાં આ ઓટલા ઉપર એકલા મરદ જ આવી શકે બાયડીયો માટે પ્રવેશ નિષેધ ! ઓરત જાત અહિયાં ના આવી શકે, બહેનોને ઘરના આગણમાં આવેલ નાના ઓટલા પર બેસીને શાકભાજી સાફ કરે, શાક સુધારે. પરંતું બહેનો, વાતો કરવા માટે અને ગપ્પાં મારવા માટે તમારા માટે તો અલગ વ્યવસ્થા અમે કરી છે, તમે મનમાં જરાય ઓછું ના લાવશો,તમારો વહુઓ ઉપર ત્રાસ ઓછો થાય અને પ્રેમ વધે એવી તમારી બુધ્ધિ સુધરે માટે સુંદર મંદિર બનાવ્યાં છે. તમારા માટે મંદિર જ બરાબર છે ત્યાં જેટલાં ગપ્પાં હાંકવાં હોય એટલા હાંકો ! તમારા માટે જ અમે મંદિર બાંધ્યાં છે, કોઈ પણ રોક ટોક વગર આવી શકો છો. કેટલી સરસ વ્યવસ્થા સમાજે કરી આપી પુરૂષો માટે ગામનો ચોતરો ! સ્ત્રીઓ માટે મંદિર ! ગામ ગપાટાં માટે અતિ પ્રિય સ્થળ !
આ એકવીસમી સદીની વાત કંઈ જુદીજ છે, એક ગોરો જુવાનીયો નામ ‘માર્ક ઝુકરબર્ગ’તેના મનની અંદર એક કલ્પના આવી, મિત્રોએ રમત રમતમાં સ્વપ્ન જોયું,તેણે સ્વપ્ન સાકાર કર્યું.તેની બુધ્ધિને દાદ આપવી જોઈએ આટલી નાની ઉંમરમાં તેણે તો અધધ.ધ.ધ..એટલો મોટો ચોતરો (ઓટલો) બનાવી દીધો અને સુંદર નામ આપ્યું ‘ફેઈસબુક’ જેમાં આખી દુનિયાના લોકોને સમાવી લીધા. ભાઈ તેં તો વિશ્વકર્માને પણ પાછળ મુકી દીધા હોં…તેં નાનાં મોટાં બધાને કામે લગાડી દીધા, કામે તો કેવાં ! એક વ્યસન જેવું ! અને પોતે શાંતિની જીંદગી જીવે છે અને પાછા ઠન ઠનિયાં તો અઢળક ! આ ઓટલે કોઈને માટે કોઈ પ્રતિબંધ નહી , સ્ત્રી-પુરૂષમાં કોઈ ભેદ તેણે રાખ્યો નથી, નાનાં-મોટાં,જવાનીયાં કે ડોસલાં કોઈ ભેદ નહી બધાને સરખો અધિકાર,કોઈ પણ આવીને ગામ ગપાટાં મારી શકે ! જવાનીયાં તો જવાનીયાં, અહિયાં ડોસલાં પણ ગપ્પાં મારે છે ! ડોસલાં પણ માણસ છે શરીર ઘરડું થયું છે, મન અને દિલ નહી ! આ ઓટલે બેસવાનુ સૌને ઘેલું લાગ્યું છે.ગામના ચોતરે કામ ધંધા વીનાના લોકો બેસીને ગપ્પાં મારે જ્યારે આ ચોતરાની વાત સાવ જુદી છે,પોતાના કામમાં વ્યસ્ત રહેનાંરાં તેમને ગપ્પાં મારવાનો સમય ન હોય તો પણ પાંચ દસ મિનિટ પણ આ આધુનિક ચોતરાની વિઝીટ અવશ્ય લઈ લે છે. ચોતરા પર ગપ્પાં મારવા બેસે નહીં પણ તેના પર નજર કરે એટલે દેખાઈ આવે અત્યારે ચોતરા પર બેસીને કેટલા લોકો ગપ્પાં મારી રહ્યાં છે.ભલેને એ લોકો ગપ્પાં મારે, મારી પાસે અત્યારે સમય નથી એમ વિચારવાનુ.કોઈ પરાણે બેસાડતું નથી, આપણી ઈચ્છા હોય તો જ ઓટલા પર બેસવા જવાનુ.કોઈને દરોજ ચોતરે બેસવાની આદત પડી હોય તો કોઈ પોતાને સમય મળે એ પ્રમાણે તેની વિઝીટ લે.
આ આધુનિક ચોતરા પર શૉઓફ, પણ ખુબજ ચાલે.એક છોકરી લખશે અને ફોટો મુકશે માય ન્યુ લેક્ષસ કાર ! તો બીજે જ દિવસે તેની સહેલી લખશે અને ફોટો મુકશે માય ન્યુ મર્સીડીસ કાર ! તો પાછું બીજે દિવસે મુસાફરીનો મેપ,એરલાઈન,એરપોર્ટ, તારીખ અને ટાઈમ અમે ઈન્ડિયા જઈએ છીએ, અમે લંડન જઈએ છીએ ! લગ્નના ફોટા ! હીલ સ્ટેશન ગયાં બહાર ફરવા ગયાં તેના ફોટા ! જાત જાતના ફોટા ! ડોક્ટર, દવા, વૈદ,નુસખા, જાહેર ખબરો, વાંચન, ‘જો બકા’ ગમ્મત, જોક્સ, મેસેજ વગેરે વગેરે હજારો વસ્તુઓ અને વાતો આખી દુનિયાને જાણકારી મળે. ઘણા બોલતા સાંભળ્યા છે, આ “ફેઈસબુક” તો અમને એવું લાગે છે જાણે લોકો પારકાની પંચાત કરતા હોય, એક્બીજાના ઘરમાં ઝાંખતા હોય, બધાની જીંદગીમાં શું ચાલી રહ્યું છે તે જાણવા માગતા હોય એવું લાગે છે. પરંતું ખરેખર એવું કંઈ છે જ નહી. હા તમારી ટાઈમ લાઈન પર દરોજ કંઈને કંઈક મુક્યા કરો તો વગર પૈસે તમારી એર્ડવટાઈઝ થાય, કદાચ તેનાથી તમે ફેમસ થાવ, જેટલા વધારે લાઈક્સ તેટલા વધારે ફેમસ ! વધારે લાઈક્સ મળ્યા ફુલાઈને ફારકો થઈ ગયા ! ! ! જોયું છે લોકોને આ ચોતરે ફેમસ થવાનુ બહુજ ઘેલું લાગેલું હોય છે.આ ચોતરે લોકોનુ ધ્યાન ખેંચીને અમે કેટલા ફેમસ થઈએ.ફેમસ થવા માટે કેટલી બધી હરિફાઈ ! જેટલુ મોટુ ફ્રેન્ડ લીસ્ટ એટલા બધામોટા ફેમસ ! પછી ભલેને એ વ્યક્તિનો કોઈ દિવસ ચહેરો પણ નાજોયો હોય ! અરે ભાઈ અમે ફેમસ થવા માટે તો હજારોની સંખ્યામાં ફ્રેન્ડ લીસ્ટ બનાવ્યું છે. હા એવા માણસો જોયા છે, તેમની ટાઈમ લાઈન પર તમે કંઈ ના જોઈ શકો તમને તેના નામ શીવાય કશું જોવા ના મળે, બધું ખાનગી !ગામના ચોતરાની વાત ગામ જાણે જ્યારે આ ‘ફેઈસબુક’ના ચોતરા પર થએલી વાત આખી દુનિયા જાણે, ને જગ જાહેર થાય.આ ઓટલો પૃથ્વીની સાઈઝનો છે પરંતું પૃથ્વી ઉપર રહેનારા લોકોની દુનિયા તેણે ટેનિસ બૉલના કદ જેટલી એકદમ નાની બનાવી દીધી. ફાયદા પણ ઘણા છે અને ઘણી વખત ન્યુસન્સ પણ વધી જાય છે.
ભાઈ માર્ક ઝુકરબર્ગ ઘણુ જીવજે ભયલા. હું તો આશીર્વાદ આપું છું આમ તારો આ ચોતરો ફલે ફુલે લોકો ભેગા મળી અહિયાં હસતાં,ખેલતાં ગપ્પાં મારતાં સદા ખુશ રહે.લોકો એક ઘરમાં ભેગાં નથી રહી શકતાં, એક બીજાને જોઈ મૉ મચકોડે, પરંતું અહિયાં તો હસી હસી લળી લળી વાતો કરીને ખુશી આનંદમાં રહે છે.તેંતો એકજ જગ્યાએ આખી દુનિયાને ભેગી કરી દીધી. ભાઈ તેં તો બહુ મોટી સિધ્ધી હાંસીલ કરી છે.
 | karan lumbhani પર ગીતા ઉપદેશ |
 | hemapatel પર કલ હો ના હો |
 | સુરેશ પર કલ હો ના હો |
 | geetabhatt પર મેરા ભારત મહાન. |
 | Rajul Kaushik પર ગીતા ઉપદેશ |
વિચાર ધારા - હેમા પટેલ 